Sluice Gate หรือ ประตูน้ำบานเลื่อน คือประตูน้ำที่ใช้สำหรับระบบระบายน้ำที่เป็นแบบลำรางหรือแบบท่อคอนกรีต โดยทั่วไปจะถูกไปผูกเข้ากับงานของฝ่ายวิศวกรโยธา บางคนอาจเรียกว่า Slide gate หรือประตูระบายน้ำ โดย Sluice Gate นั้นเป็นประตูระบายน้ำที่สามารถใช้งานได้หลากหลาย เช่นงานด้านการระบายน้ำ, งานด้านการบำบัดน้ำเสีย, งานด้านการจัดการน้ำ และงานในระบบชลประทานเป็นต้น หน่วยงานที่ใช้ประตูน้ำบานเลื่อนได้แก่ กรมชลประทาน, กรมโยธาธิการและผังเมือง, เทศบาล, การประปาส่วนภูมิภาค และการประปานครหลวงเป็นต้น
มาตรฐานของประตูน้ำบานเลื่อน Sluice Gate โดยทั่วไปผู้ผลิตจะอ้างอิงตามมาตรฐานของอเมริกา คือ AWWA ที่ย่อมาจาก American Water Works Association ซึ่งตามมาตรฐานนี้จะมีการระบุอัตราการรั่วซึมที่ยอมรับได้ รวมถึงขบวนการผลิตและวัสดุที่เป็นชิ้นส่วนหลักอย่างชัดเจน ซึ่งจะทำให้คุณภาพของประตูน้ำบานเลื่อนที่ผลิตออกมาจะมีคุณสมบัติที่เหมาะสมกับการใช้งานได้อย่างดีเยี่ยม ปัจจุบันมาตรฐาน AWWA ที่เราใช้มี 2 แบบได้แก่
- AWWA C560-14 Cast Iron Slide Gates เป็นมาตรฐานการผลิตประตูน้ำเหล็กหล่อที่มีส่วนประกอบหลัก เช่น ลิ้นหรือบาน(Disc or Gate), กรอบบาน(Frame), ประกับ(Wedge) เป็นเหล็กหล่อ และมีหน้าสัมผัส(Seat)เป็นทองเหลือง และมีเพลา(Stem) เป็นสแตนเลส โดยมีอัตราการรั่วซึมตามมาตรฐานไม่เกิน 1.25 ลิตรต่อนาทีต่อเส้นรอบบาน 1 เมตรเมื่อรับแรงดันน้ำด้านหน้าบาน(On Seating) และมีอัตราการรั่วซึมตามมาตรฐานไม่เกิน 2.5 ลิตรต่อนาทีต่อเส้นรอบบาน 1 เมตรเมื่อรับแรงดันน้ำด้านในบาน(Off Seating)
- AWWA C561-14 Fabricated stainless Steel Slide Gates เป็นมาตรฐานการผลิตประตูน้ำสแตนเลสจากการเชื่อมประกอบโดยมีส่วนประกอบหลัก เช่น ลิ้นหรือบาน(Disc or Gate), กรอบบาน(Frame),เพลา(Stem) เป็นสแตนเลส และใช้ Ultra high molecular weight polyethylene (UHMWPE) เป็นตัวกันรั่วซึมที่หน้าสัมผัส โดยมีอัตราการรั่วซึมตามมาตรฐานไม่เกิน 1.25 ลิตรต่อนาทีต่อเส้นรอบบาน 1 เมตร ทั้ง 2 ด้าน
ทั้งนี้มาตรฐาน AWWA ที่เกี่ยวกับ Sluice Gate ยังมีอีก 2 แบบ คือ AWWA C562 และ AWWA 563
อย่างไรก็ตามเนื่องจากเพื่อประหยัดงบประมาณในการผลิตประตูน้ำบานเลื่อน Sluice Gate ทางกรมชลประทานได้มีการออกแบบประตูน้ำบานเลื่อนตามมาตรฐานของทางกรมชลประทานมาหลายรูปแบบเพื่อลดต้นทุนก่อสร้างและเหมาะกับการใช้งานตามที่ต้องการ เช่น แบบเหล็กเหนียวแบบพื้นฐานที่ไม่ใส่หน้าสัมผัส และแบบบานเหล็กเหนียวกรอบเหล็กหล่อเพื่อใช้ในการชะลอน้ำ(อัตราการรั่วสูงไม่สามารถกำหนดได้), แบบบานและกรอบเป็นเหล็กหล่อ(ไม่ใส่หน้าสัมผัส)และเพลาเป็นเหล็กเหนียว, แบบบานเหล็กเหนียวกรอบเหล็กหล่อแบบใส่หน้าสัมผัสเป็นยาง เป็นต้น
Sluice Gate หรือ Slide Gate
AWWA standard ได้มีการออกมาตรฐานเกี่ยวกับประตูน้ำบานเลื่อนเบื้องต้นครั้งแรกในปี 1941 และใช้ตัวย่อว่า AWWA C501-41T : Tentative AWWA Standard for Sluice Gate ซึ่งใช้คำเรียกประตูน้ำบานเลื่อนว่า “Sluice Gate” โดยมาตรฐานนี้ได้อธิบายเกี่ยวกับการออกแบบและการผลิตประตูน้ำบานเลื่อนแบบเหล็กหล่อเท่านั้น และในปี 1967 ได้มีการแก้ไขและปรับปรุงมาเป็น AWWA C501-67 : Cast Iron Sluice Gate และต่อมาได้มีการแก้ไขในส่วนย่อยอีก 3 ครั้ง ในปี 1980, 1987 และ 1992 ซึ่งในเวลาต่อมาเครื่องจักรและอุปกรณ์เริ่มมีการพัฒนามากขึ้นรวมถึงมีความต้องการใช้วัสดุที่หลากหลายมากขึ้นเพื่อให้เหมาะกับสภาพการใช้งานทำให้ทางสภามาตรฐานได้ทำการปรับปรุงมาตรฐานและขั้นตอนการผลิตและรวมถึงความแตกต่างของวัสดุด้วย ด้วยเหตุนี้เองจึงเปลี่ยนจากคำว่า “Sluice Gate” เป็น “Slide gate” และนำ AWWA C501-92 มาออกแบบใหม่เป็น AWWA C560-00 และยังมีการออก AWWA C561 ถึง C563 ตามมาในปี 2004 อีกด้วย
สรุปว่าเริ่มแรกประตูน้ำบานเลื่อนที่ทำจากเหล็กหล่อเรียกว่า Sluice Gate แต่ต่อมามีวัสดุที่นำมาใช้ในการผลิตหลากหลายขึ้นเลยเปลี่ยนชื่อเป็น Slide Gate เพื่อให้สอดคล้องกับการเคลื่อนที่แบบสไลด์ขึ้นลงของบานประตูนั่นเอง